کشت خاکهای هیدروپونیک

کشت خاکهای هیدروپونیک

مقدمه

تکثیر گیاهان به روش آبکشت

-             کاشت بذر

-             کاشت در جعبه تکثیر

-             کاشت بذر در بستر خنثی

-             کاشت بذر در محیط مایع

-             تکثیر غیربذری

-             عناصر غذایی

-             ترکیب عناصر در گیاهان

-             عناصر پرمصرف

-             عناصر کم مصرف

-             عناصر غیرضروری

-             نکات مهم در ملایم کمبود در عناصر غذایی

-             روابط متقابل عناصر غذایی

-             کودهای مخلوط

-             pH

-             عناصر غذایی پویا و غیرپویا

-             غلظت عناصر غذایی و عملکرد

-             آماده سازی محلولهای غذایی

-             تغذیه از طری برگ

-             تجزیه محلولهای غذایی

-             روش کشت

-             نکات عمده

-             محیط های نگهدارنده

-             کشت در ماسه – سیستم باز

-             کشت در ریگ سیستم بسته

-             آب

-             پدیده اسمز

-             تعرق

-             آبیاری

-             محیط ریشه

-             نقش ریشه ها

-             روابط جذب عناصر غذایی

-             اثرات رشد گیاهان و آزمون های گیاهی

-             کارایی فتوسنتز

-             کنترل بیماریها

-             کاشت و مدیریت آن

-             گیاهان سازش پذیر با کشت بدون خاک

-             سیستم های متفاوت کشت هیدروپویک

-             سیستم های بدون سوبسترا

-             سیستم های همراه سوبسترا

-             تعاریف کشت گیاهان بیرون از خاک

مقدمه

آبکشت یا هایدروپونیک روش نوینی برای پرورش گیاهان است که درآن خاک زراعی بکار نمی رود. پایه و اساس این تکنیک عبارتست از تغذیه گیاه در محلولی که کلیه عناصر غذایی لازم و اساسی گیاه در آن وجود دارد. ریشه گیاه ممکن است یا مستقیما در محلول غذایی قرار گیرد و یا در بستری از مواد خنثی که آغشعته به محلول غذایی است.

فن کشت بدون خاک عناوین مختلفی دارد: آبکشت یا هایدرویونیک ، هوا کشت یا ایروپونیک ، هواکشت معلق، کشت در مایع یا هایدروکالچر ، در این بخش از کتاب سعی میکنیم عناوین فوق را که معمولاً به روش های مختلف آبکشت اطلاق میشود شرح دهیم.

آبکشت ، بمعنای عام خود ، شامل همه روش هایی است که در آنها از خاک استفاده نمی شود و آب در یک زمان هم منبع مواد غذایی و هم وسیله انتقال آن به گیاه بشمار میرود، و باین ترتیب همه عناوین فوق را در برمیگیرد. لفظ هایدرویونیک در اصل از کلمه یونانی «یونوس» بمعنای «کار» مشتق شده است و بمعنای چیزی است «که با آب کار میکند» و در فارسی اصطلاحاً آبکشت خوانده میشود. ولی در عمل آبکشت اختصاصا به یکی از روش های کشت بدون خاک گفته می شود که در آن گیاهان در بستری از مواد خنثی که آغشته به محلول غذایی است پرورش مییابند. در حالیکه بستر به زمین متکی است. در این کتاب آنجا که روش های مختلف شرح داده میشوند، آبکشت بمعنای اختصاصی خود بکار رفته است. روش های  دیگر آبکشت را بترتیب زیر می توان توصیف کرد:

هواکشت: ریشه گیاهان در هوا آزاد بوده و در عین حال بنحوی استوار نگهداشته می شوند و محلول غذایی متناوبا روی آنها پاشیده می شود.

کشت در مایع: ریشه گیاه کاملا در محیط مایع قرار دارد.

هوا کشت معلق: ریشه گیاهان در بستری از مواد خنثی قرار دارد و در محلول غذایی رقیقی غوطه ور است.

آبکشت شناور: روش جدیدی از هواکشت است که در آن گیاهان بر صفحات مشبکی قرار دارند که روی محلول غذایی شناور است.

شرحی که در این کتاب از روشهای مختلف می آوریم می تواند اصول کلی آبکشت را روشن تر کرده و تفاوت ها و شباهت های فنون مختلف آنرا روشن سازد.

برای اینکه خواننده بهتر بتواند کاربرد عملی هر یک از این روشها را دریابد ذیلا بطور مختصر هدفها و امکانات گوناگون کاربرد آنها را شرح می دهیم.

-     تولید میوه و سبزی تازه در زمینهای خشک، سنگی، باتلاقی، و زمینهایی که بدلیلی غیرقابل کشت هستند.

-             بهره برداری از اماکن متروکه مثل انبار، گاراژه و غیره.

-             کشت گیاهان علوفه ای بطور متوالی برای واحدهای کوچک دامداری.

-             صرفه جوئی قابل ملاحظه در مصرف آب در مناطقی که آب کمیاب است.

-             بازده بیشتر در تولید سبزیجات و گلهای خارج از فصل در گلخانه.

-             سهولت پیشینی میزان عملکرد

-             کیفیت بهتر محصولات.

-             کاهش میزان ابتلا به بیماریهای ارگانیک و انگلی گیاهان.

-             کاهش هزینه نیروی انسانی، بعلت حذف عملیاتی که به خاک مربوط می شود.

-             امکان کشت مداوم یک گیاه معین در یک زمین ثابت، بدون اینکه احتیاج به آیش باشد.

-     سهولت کشت گیاهان زینتی آپارتمانی چه در منزل و چه در گلخانه بعلت یکی شدن عمل آبیاری و کوددهی ، و همچنین بعلت کاهش فضای لازم.

در بخشهای آینده کتاب توضیح خواهیم داد که هر یک از روشهای فوق تا چه اندازه در تحقق این هدف ها موثر بوده اند.

در واقع آبکشت در قرن هفدهم پایه گذای شد. در این قرن یک دانشمند انگلیسی آزمایشاتی برای بررسی احتیاطات غذایی گیاهان انجام داد که دو قرن بعد در سال 1860 دنبال شد. این آزمایشات بمرور تکمیل شدند و نتایج روشنی درباره نحوه تغذیه گیاهان بدست آمد که پس از تلفیق با دستآوردهای علم معاصر به کشف روش نوین آبکشت منتهی شد.

وقتی کشت در خاک زراعی صورت می گیرد، حتی اگر خواص فیزیکی و شیمیایی خاک معلوم باشند و انسان بکمک کودهایی که کمیت و کیفیت آنها مشخص است مداخله کند، تعیین مصرف واقعی گیاهان از توانایی انسان خارج است، زیرا عوامل بیرونی مانند آب، درجه حرارت و تهویه همواره دخالت کرده و با تسریع یا کند کردن واکنشهای شیمیایی و حیاتی، شرایط اولیه را تغییر میدهند. عملیات کشت مثل آبیاری و کودپاشی دقیقاً به این خاطر صورت می گیرند که شرایط مطلوب خاک حتی الامکان حفظ و احیا گردد.

بهمین جهت برای اینکه تحقیقات آزمایشگاهی مذکور از تاثیر عوامل مزاحم خارجی محفوظ باشد دانشمندان مذکور از محلول های غذایی استفاده کردند که حاوی نمک های معدنی مورد احتیاج گیاه بودند. باین وسیله موفق شدند گیاهان را مستقیماً در یک محیط مایع یا در بستری آغشته به محلول غذایی پرورش دهند. این بسترها از لحاظ شیمیایی خنثی بودند. یعنی در تماس با محلول غذایی واکنشی نشان نمیدادند.مواد متشکله این بسترها عبارت بودند از براده پلاتین، کریستالهای کوارتز، قطعات چینی ، زغال و ماسه سیلیسی. سرانجام انجام این آزمایشها با کاربرد بسترهای اصلاح شده و روشهای دقیقتر تجزیه و همچنین با پرورش گیاهان متنوع در مقیاس وسیع از غلات گرفته تا میوه و سبزیجات و گیاهان بدیع کامل شد.

بالاخره در جریان جنگ دوم جهانی بود که آبکشت به معنای واقعی مورد استفاده قرار گرفت. نظامیان آمریکایی توانستند در سربازخانه های جزایر آتشفشانی اقیانوس آرام با استفاده از این روش احتیاجات غذایی خود را برآورند. تاسیسات آبکشت روی عرشة کشتی های جنگی و سپس بر عرشة زیردریایی «ناتیلوس» که مدتها زیر آب بود راه پیدا کرد.

با استفاده از روش آبكشت میتوان مسئله مبود آب یا عدم امكان استفاده از آن را حل كرد، زیرا در این روش مصرف آب كم است و حتی شیرین كردن آب دریا (نمك زدایی) باصرفه خواهد بود. علاوه بر این در خاك های سبك كه دارای زهكش طبیعی هستند و آب را در خود نگه نمیدارند، و درمناطق گرم كه شدت تبخیر بالاست، ممكن است منابع موجود آب برای كشت معمولی كفایت نكنند، در حالیكه بروش آبكشت میتوان به نحو موثری از این منابع استفاده كرد.

بعد از جنگ بخصوص در ایالات متحده آمریكا آبكشت بصور مختلفی پیاده شد ولی نتایج قابل اطمینانی بدست نیامد زیراهنوز این فن به اندازه كافی رشد نكرده بود ولی امروزه این روش علیرغم مشكلات زیادی كه هنوز سر راه دارد گسترش قابل توجهی یافته است.